De afgelopen tien jaar heeft een generatie getalenteerde jonge wijnmakers, aaneengesloten in de smaakmakende club Message in a Bottle, furore gemaakt in Rheinhessen en het imago daarvan enorm verbeterd. Een ervan is Daniel Wagner van Weingut Wagner-Stempel in Siefersheim. In sneltreinvaart heeft hij zich ontwikkeld tot een van de allerbeste producenten van Rheinhessen. Met wijnen die een zeer duidelijke eigen signatuur dragen en die qua stijl eerder aan die van de naburige Nahe doen denken…
De afgelopen tien jaar heeft een generatie getalenteerde jonge wijnmakers, aaneengesloten in de smaakmakende club Message in a Bottle, furore gemaakt in Rheinhessen en het imago daarvan enorm verbeterd. Een ervan is Daniel Wagner van Weingut Wagner-Stempel in Siefersheim. In sneltreinvaart heeft hij zich ontwikkeld tot een van de allerbeste producenten van Rheinhessen. Met wijnen die een zeer duidelijke eigen signatuur dragen en die qua stijl eerder aan die van de naburige Nahe doen denken…
Weingut Wagner-Stempel is te vinden in het dorpje Siefersheim. Dat ligt in de tot voor kort volstrekt onbekende periferie van Rheinhessen, op minder dan 10 kilometer ten zuidoosten van Bad Kreuznach en dus aan de rand van de Nahe. Gelet op de terroircondities – met name de behoorlijk steile hellingen met hun porfierbodem – en de daaruit resulterende stijl van de wijnen zou er veel voor te zeggen zijn wanneer het daadwerkelijk tot het Anbaugebiet Nahe zou behoren. Tot voor kort had niemand ooit vermoed dat in deze uithoek een eersteklas terroir voorhanden was, evenmin als dat lange tijd aangenomen werd van Westhofen en omgeving totdat het duo Keller en Wittmann daar aan de slag ging. Of: hoe betrekkelijk een begrip als ‘terroir’ is. Het staat of valt met de visie en ambitie van de wijnmaker.
Aufsteiger
Daniel Wagner is zo iemand met visie en ambitie. In 1993 kreeg hij in het bedrijf van zijn ouders de verantwoordelijkheid over de vinificatie. In 1985 waren die voorzichtig begonnen met eigen botteling. Wagner-Stempel was toen een onopvallend wijngoed zoals Rheinhessen er honderden telde en telt. Maar met een sluimerend potentieel. Zoals zo veel van zijn generatiegenoten had Daniel de gelegenheid gehad om te studeren en aansluitend ideeën op te doen in diverse buitenlanden. Weer terug in Siefersheim begon hij met de toepassing van het geleerde. En met succes. Vooral sinds 2000 is het snel crescendo gegaan. In 2002 verkoos het invloedrijke culinaire magazine Der Feinschmecker hem tot Rieslingpreisträger en korte tijd daarna werd hij uitgenodigd om als lid toe te treden tot de VDP. De wijngids van Eichelmann kwam al in 2007 met een waardering van 4 sterren en de onderscheiding Aufsteiger des Jahres. Bij de meer op het establishment gerichte GaultMillau duurde het tot de editie 2009 voordat de vierde tros werd uitgedeeld, ook hier samen met de kwalificatie Aufsteiger des Jahres. Rijkelijk laat, maar daarom niet minder op zijn plaats.
Wars van kapsones
Ondanks het succes is Wagner-Stempel een bescheiden wijngoed gebleven. Daniel is tevreden met de huidige omvang van 16 hectare. Importeurs uit exotische landen zijn welkom om te bestellen, maar nog altijd wordt 60% van de wijn direct aan particuliere klanten verkocht. En die worden gekoesterd. Speciaal voor hen is medio jaren 90 een Gästehaus met 18 bedden gebouwd! Daniël Wagner zelf is een man zonder kapsones. Dit jaar vierde hij voor het eerst sinds tijden vakantie. Niet op voor Bekende Duitsers verplichte locaties met een hoog m’as-tu vu? gehalte als Sylt of Mallorca, maar gewoon in het Zeeuwse Breskens. In een presentatie van Grosse Gewächse met veel publicitaire bombarie begin september in Berlijn had hij geen zin, maar een uitstapje naar restaurant Wolfslaar in Breda was geen probleem. Ook al was het zijn trouwdag. Wagner liet er op uitnodiging van zijn Nederlandse agent Jacob Molendijk een serie Rieslings proeven bij een voortreffelijke, want uitstekend op de wijnen afgestemde lunch. .
Riesling favoriet
Hoewel hij met nog tal van andere druivenrassen werkt, waaronder een paar ‘jeugdzondes’ uit het verleden (silvaner, weissburgunder, grauburgunder, scheurebe, chardonnay, sauvignon, spätburgunder, frühburgunder, st. laurent, merlot), vormen Rieslings de kern van Wagners assortiment en belichamen die als geen ander de stijl van het huis. Riesling vormt helft van de aanplant, wat onwaarschijnlijk veel is in vergelijking met het gemiddelde voor Rheinhessen. Dat bedraagt namelijk maar 13 procent.
Wagner streeft ernaar om in zijn wijnen het terroir te laten spreken. Bij zijn Rieslings, wijnen die in staat zijn de kleinste terroirnuances te weerspiegelen, komt dat neer op een markante mineraliteit van de porfierbodem in combinatie met ragfijne zuren. Om dit te bereiken bedrijft hij een gecertificeerd ecologische teelt met een minimum inzet van bestrijdingsmiddelen en houdt zijn opbrengsten streng in de hand. Wagner brengt zijn Rieslings uit op drie niveaus die overeenstemmen met de classificatiepiramide van VDP: op basisniveau generieke Gutswein, op middenniveau de Ortswein (gemeentewijn) en op topniveau het Grosses Gewächs.
Terroirwijn
Een groot deel van Rheinhessen bestaat uit zeer vruchtbare löss- en leembodems met betrekkelijk weinig reliëf. Dat resulteert meestal in soepele, ‘makkelijke’ wijnen zonder al te veel spanning of complexiteit. In Siefersheim ligt dat anders. Hier is het wel mogelijk om wijnen te produceren met een uitgesproken terroirkarakter dankzij de arme porfierbodems. Wagner benadrukt dat die sterk kwartshoudende porfierbodems verantwoordelijk zijn voor het stalige karakter van zijn wijnen en dan met name van de Rieslings. Hoewel die over een normale hoeveelheid zuren beschikken, zorgt het zure gesteente voor de lage pH-waarde die aan de smaak dat slanke en nerveuze accent verleent dat je eerder aan de Saar verwacht dan in Rheinhessen. Samen met de minerale component zorgt dit voor terroirwijnen die naam waardig. Wagner zorgt er daarbij voor dat ze ook een goede vulling en balans hebben. Zijn meest prestigieuze wijnen liggen tot in april of mei op hun gistdepot, de zogenaamde erste Hefe. Ongeveer 20% krijgt groot hout, de rest staal.
Wagners Rieslings zijn precies, zuiver en gespierd van aard. En zo droog als mar kan. Ze worden niet met allerhande trucs gevinifieerd op snel effectbejag, maar juist met het oog op ontwikkelingspotentieel. Het zijn geen sprinters die nel moe zijn, maar stayers met inhoud. In hun jeugd zijn ze daarom sterk gebaat bij karafferen.
Gutsriesling
De beste indicatie voor de kwaliteit van een wijngoed en het vakmanschap van een wijnmaker is die van de basiswijnen. In Duitse Rieslinggebieden is dat de zogeheten Gutsriesling, zeg maar de Riesling van het huis. Bij Wagner Stempel is de opbrengst daarvoor maximaal 70 hl/ha. (Ter vergelijking: het gebiedsgemiddelde voor heel Rheinhessen ligt regelmatig rond of boven 100 hl/ha!). Naast elkaar twee totaal verschillende oogstjaren, 2008 en 2007.
? Riesling trocken 2008 – Dit is een typische representant van het koele en laat rijpe jaar 2008, toen begin november nog 6 hectare riesling ongeplukt aan de stok hing. Zo lang mogelijk wachten was het parool om voldoende afbouw van zuren te krijgen en de paprika-aroma’s van 2004 te vermijden. Strakke neus, puur, appel, citrus. Levendige smaak met spanning en sap, hartige finale. Wijn die je in één keer helemaal op scherp zet.
? Riesling trocken 2007 – Heel anders, want ook heel typisch voor zijn jaar. In geur en smaak wat rijper en ronder – alle wijnen in 2007 hadden in doorsnee 0,5% meer alcohol dan die in 2008 – en zelfs met een heel licht nootachtig trekje. Toch zit de wijn heel goed in zijn zuren en is er ook nu weer die pittige mineraliteit aan het einde. Beide wijnen kunnen probleemloos een jaar of vijf mee.
Vom Porphyr
Vom Porphyr is Wagners Riesling in het middensegment. De naam ervan is een verwijzing naar het overheersende bodemtype van de twee wijngaarden waar de druiven vandaan komen. Die wijngaarden zijn Höllberg en Heerkretz. Wagner gebruikt voor deze wijn relatief jonge stokken, d.w.z. tussen 10 en 25 jaar oud. De opbrengst ligt hier een stuk lager dan voor de Gutsriesling, tussen 40 en 50 hl/ha. Tot en met de oogst 2007 heette de wijn simpelweg Vom Porphyr, sinds 2008 is dat Siefersheimer Vom Porphyr om duidelijk aan te geven dat het om een Ortswein gaat.
? Siefersheimer Riesling Vom Porphyr 2008 werden allemaal pas in november geoogst bij een volgens Daniel Wagner lichte aromatische overrijpheid. De wijn zou derhalve beschikken over een Spätreifearomatik (prachtig woord!). Bleke kleur met groene reflex. Ragfijne, rinse neus met groene citroen. Slanke maar extractrijke smaak met meer kracht dan de Gutsriesling. Een en al spanning, weer mooi citrusfruit, de onvermijdelijke pikante mineralen, maar toch met een heel aangenaam mondgevoel. Een vibrerende wijn met finesse en Spiel, om zo te zeggen. Heerlijk!
? Riesling Vom Porphyr 2007 laat direct al in de veel gelere kleur het jaargangverschil zien. In geur en smaak komt die rijpheid eveneens onmiskenbaar terug. De wijn komt veel breder en ronder over en lijkt een vleugje botrytis te hebben. Hij is wellicht wat minder typisch voor Wagner-Stempel, maar geen straf. Integendeel.
Heerkretz en Höllberg
Heerkretz en Höllberg zijn de enige wijngaardnamen die op etiketten van Wagner-Stempel gebuikt wordt en dan nog mondjesmaat, alleen op flessen van het allerhoogste niveau. Allebei zijn Erste Lagen volgens de classificatie van VDP, dus met het kwaliteitspotentieel om droge Grosse Gewächse te produceren en eventueel eersteklas edelzoete wijnen. Ze bevinden zich op korte afstand van elkaar bij Siefersheim. Beide hebben een porfierbodem met een bovenlaag van steenachtige leem, maar de wijnen verschillen behoorlijk in karakter. Zelfs in een jaar als 2007 rijpte het fruit in de Heerkretz pas twee weken later dan in de Höllberg. Höllberg is zodoende de meest toegankelijke en het snelst op dronk van de twee, Heerkretz de meest gereserveerde en ‘intellectuele’. Voor zijn Grosse Gewächse gebruikt Wagner fruit enkel uit percelen op het midden van de steile hellingen, afkomstig van stokken met een leeftijd van 25 jaar of ouder. De opbrengst ligt hier op maximaal 30 hl/ha. In Breda liet Daniel Wagner vooral Heerkretz – primus inter pares? – proeven, maar om te beginnen toch een wijn uit de Höllberg.
? Siefersheim Höllberg Riesling Grosses Gewächs 2008
Open, piepjong en super aantrekkelijk, nog primaire aroma’s en, hoe kan het anders, een subtiele aardse toets van mineralen. Sappige aanzet, exotisch, perzik, bijna zoete toets en filmend mondgevoel, presente maar prachtig ingebedde zuren van 2008, groene citroen, limoen. Op zijn Engels: mouthwatering! Of: waarom dit én klassiek én verleidelijk is!
? Siefersheim Heerkretz Riesling Grosses Gewächs 2008
Een jonge Heerkretz volgens het boekje. Nauwelijks kleur. Straffe, gereserveerde geur en smaak. Pittig, spicy, hartig mineraal, bijna peperig, knisperende zuren. Wijn op het scherpst van de snede met groots potentieel. Dé Riesling voor Médocdrinkers!
? Siefersheim Heerkretz Riesling Grosses Gewächs 2007
Et voilà, de bijna decadente rijkdom van 2007. Zie de veel diepere kleur. In geur en smaak vol, breed en rijp. Vulling, flink wat alcohol,
? Siefersheimer Heerkretz Riesling Spätlese trocken 2002
Een nog experimentele voorloper van het Grosses Gewächs uit een oogstjaar met trekjes van 2008. Nauwelijks kleur. Wel ontwikkeld in de neus, open, intens, uitgesproken mineraal. Idem in smaak, slank, veel spanning, beginnende rijpingsaroma’s. Structuur en lengte. Verrassend.
Edelzoet
Last but not least het zoete werk, ook al is Wagner een fervent aanhanger van droge wijnen. Slechts 1% van zijn productie valt in de categorie fruchtsüß of edelzoet. Het gaat bijna vanzelfsprekend om wijnen die in strikt confidentiële hoeveelheden gebotteld worden. Ook hier zou menigeen in Rheinhessen een voorbeeld aan kunnen nemen. Zoet mag, maar alleen als het werkelijk bijzonder is. Bij Wagner-Stempel is het dat!
? Siefersheimer Höllberg Riesling Auslese 2002
Eigenlijk een museumwijn gelet op de spectaculaire ontwikkeling die Wagner-Stempel sindsdien heeft doorgemaakt. Maar wat voor een! In zekere zin was het jaar vergelijkbaar met 2008, laat en met zuivere botrytis. Nauwelijks verkleuring. Ook in geur en smaak nog heel vitaal en fris. Vleugje honing en munt. Kenmerkende romig-zoete toets van een ietwat gerijpte Auslese. Het zoet is echter aan de discrete kant dankzij de speelse zuren. Voortreffelijke bij milde blauwschimmelkazen.
? Siefersheimer Höllberg Riesling Beerenauslese 2007
Voor de statistici: 170º Öchsle. In het glas een olieachtige wijn. Honing, rozijnen en ander gedroogd fruit, maar dan in vloeibare vorm. Geweldige fruitconcentratie door botrytis van de zuiverste soort. En wat maakt een zoete wijn edelzoet? Inderdaad, de zuren. En die zijn hier werkelijk buitengewoon fraai aanwezig. De rijkdom gaat zodoende gepaard met spanning. Dat woord is al vaker gevallen, en niet zonder reden.
? Siefersheimer Heerkretz Riesling Trockenbeerenauslese 2007
Zeldzaam, zeldzaam, zeldzaam. In alle opzichten. Eerst even de cijfers. Rijpingstijd: 160 dagen, want pas medio november geplukt. Totale productie: 70 liter. Mostgewicht: 205º Öchsle. Hoeveelheid restsuiker: 280 gr/l. Kortom, de overtreffende trap. Onwaarschijnlijk intens in geur en smaak, alsof je een driesterrenchef met geavanceerde speeltjes de essentie van de fruitsmaak laat extraheren en concentreren uit de mooiste en rijpste vruchten. Wow!
Wagner-Stempel proeven op Klassiek Europa
Het wijngoed Wagner-Stempel wordt in Nederland vertegenwoordigd door RieslingPartners & Co. (www.rieslingpartners.nl) en verkocht door Wijnhuis Oktober (Breda), Wines & Whiskies (Delft), Wijnhandel Le Bouchon (Den Haag), De Wijntherapeut (Elburg), Wijnhandel van Huystee (Laren), Wijnhandel Op de Terp (Maartensdijk), Fun Food Factory (Nijmegen), Wijnhandel Jan van Breda (Rotterdam), Passport Wijnen (Soest) en Rieslinghuis (Zeist). Reken wat betreft prijzen op € 10 à 11 voor de Riesling trocken, op ongeveer € 18 voor de Riesling vom Porphyr en op € 30 à 35 voor de Grosse Gewächse.
Binnenkort doet zich een mooie gelegenheid voor om de wijnen van Wagner-Stempel zelf te proeven. Tijdens Klassiek Europa op 11 oktober leidt Lars Daniëls MV, specialist op het gebied van Duitse Rieslings, namelijk een speciale themaproeverij met deze wijnen.
René van Heusden
