Toen wijnmaker Niels Verburg van Luddite Wines (Botrivier, Zuid-Afrika) het onlangs in een interview had over de nog altijd frustrerend lage prijzen van Zuid-Afrikaanse wijn, rees het idee om eens een langer artikel aan dit onderwerp te wijden. Wat zijn de uitdagingen en waar liggen de kansen voor dit wijnland-in-verandering?
Cape Winemakers Guild
Niels Verburg was onder andere in Nederland voor het begeleiden van de proeverij voorafgaand aan de wijnveiling van het Cape Winemakers Guild (CWG) op zaterdag 30 september. Op die dag gaan ruim 17.000 speciaal voor de CWG-veiling geproduceerde Zuid-Afrikaanse flessen van de beste wijnmakers van het land onder de hamer. In Nederland kan er via Udo Göebel van Wine Matters meegeboden worden (zie hier) op deze unieke wijnen, die de top van Zuid-Afrika vertegenwoordigen. De prijzen liggen voor Zuid-Afrikaanse begrippen hoog met gemiddeld €350 per 6 flessen. Hierbij speelt, naast de kwaliteit en het exclusieve karakter van de wijnen, ook het liefdadigheidsaspect van de veiling een rol. (zie hier voor meer info)
$200 Cabernet Sauvignon uit Napa Valley
Maar terwijl ik deze laatste zin schrijf, besef ik dat ik hier ongewild meega in het moeten verdedigen van ‘dure’ Zuid-Afrikaanse wijn. Waarom is €100 voor de Boekenhoutskloof of Etienne Le Riche Cabernet Sauvignon Auction Reserve (resp. 2015 en 2014) al veel, terwijl veel duurdere Cabernet Sauvignons uit Napa Valley elk jaar weer uitverkocht zijn op de dag dat ze in de verkoop gaan? Michael Fridjhon, gasthoogleraar Wine Business aan de University of Cape Town, zegt: “De beste Zuid-Afrikaanse wijnen winnen het regelmatig van de internationale concurrentie in wedstrijden en vergelijkingen. De kwaliteit die je in de top van de piramide vindt, zou in de VS voor $150-200 in de schappen staan. Onze wijnen worden met te veel korting geëxporteerd en het is bovendien moeilijk om een correcte prijs voor de wijnen te vragen als je de gemiddelde prijs van Zuid-Afrikaanse wijnen ziet in bijvoorbeeld Albert Heijn!”
Onrealistisch lage prijzen
Een van de problemen is dat de binnenlandse marktvraag in Zuid-Afrika relatief klein is en de wet van vraag en aanbod de prijzen niet naar een gewenst niveau brengt. Bovendien is het buitenland gewend aan vaak onrealistisch lage prijzen, mede veroorzaakt door het grote exportaandeel van bulkwijn. En dat hangt weer samen met de overproductie in het land, waardoor jaarlijks partijen wijn voor veel te lage prijzen afgeschreven moeten worden.
Droogte, branden en noodlijdende bedrijven
Die te lage prijzen komen nog verder onder druk te staan door de droogte die het land de afgelopen jaren teistert – waardoor Stellenbosch in 2015 en 2016 ook nog eens last kreeg van bosbranden die wijngaarden hebben beschadigd en verwoest. Dit jaar is zelfs Theewaterskloof Dam voor het eerst in 40 jaar gedeeltelijk drooggevallen. De onder water gezette oude wijngaarden van Theewaterskloof dienden als belangrijk waterreservoir voor de Westkaap. Veel bedrijven lopen tegen acuut watertekort aan. De oogstrendementen zullen daardoor in 2018 beduidend lager zijn terwijl de prijzen niet meestijgen. 40% van de 3200 leden van wijnproducentenvereniging VinPro maakt al verlies en 900 leden hebben het afgelopen decennium hun bedrijf moeten sluiten. In die periode namen de productie en de export toe, maar het financiële rendement van de meeste bedrijven is simpelweg te laag: een onhoudbare situatie.
Pluspunten
Gelukkig zijn er ook pluspunten te zien. Hoopgevend zijn bijvoorbeeld de recent gepubliceerde exportcijfers van Zuid-Afrikaanse wijn: die laten een terugloop zien van de export van het goedkoopste segment gebottelde wijnen <€2,50 met daartegenover een zeer hoopgevende toename van de export van de wijnen in alle(!) segmenten daarboven, met 30-40%! De export van bulkwijn steeg echter ook weer, met 7%.
Zuid-Afrika’s wijnrevolutie
Een heel groot pluspunt is de perceptieverandering rond ‘Zuid-Afrikaanse wijn 2.0’ die veroorzaakt wordt door wat wel ‘South Africa’s wine revolution’ wordt genoemd. Een nieuwe, ambitieuze generatie van internationaal georiënteerde topwijnmakers wordt wereldwijd opgemerkt vanwege de unieke, ambachtelijke wijnen die zij maken, vaak van herontdekte wijngaarden met oude stokken, en met lage rendementen. Echte Zuid-Afrikaanse terroirwijnen van druivenrassen die floreren op de plekken waar ze zijn aangeplant: chenin blanc, syrah en grenache in Swartland en Piekenierskloof, cabernet sauvignon in Stellenbosch, sauvignon blanc, chardonnay en pinot noir in Elgin en Hemel-en-Aarde… Jonge wijnmakers als Andrea & Chris Mullineux, Eben Sadie, Chris & Suzaan Alheit, Gordon & Nadia Newton Johnson… Ligt in het hogere segment de toekomst van de Zuid-Afrikaanse wijn? Wat kan deze internationale waardering betekenen voor de Zuid-Afrikaanse wijnindustrie als geheel?
Alheit, Sadie, Duncan Savage en Adi Badenhorst
Paul Frankhuizen van Wijnkooperij De Lange: “Voor ons heeft De Toren echt de markt opengebroken voor ‘dure’ Zuid-Afrikaanse wijn. Het is een kwestie van uitleggen waarom zo’n wijn duurder is, en natuurlijk proefondervindelijk ervaren, en dan snappen mensen dat heel goed. Tegenwoordig gaan sommige premium wijnen zelfs op allocatie, zoals die uit de Old Vine Series (Ouwingerdreeks) van Eben Sadie. Het is die new wave van wijnmakers, jonge gasten als Chris Alheit, Eben Sadie, Duncan Savage en Adi Badenhorst, die het land qua wijn op de kaart zetten en vooruit stuwen. Zuid-Afrika moet in mijn optiek nog meer de kant op van premium wijnen, want daar is het land gewoon heel sterk in, die kwaliteit hebben ze in huis. Het goedkope segment vind ik kwalitatief lastig, maar het zou een goed idee zijn als de nieuwe generatie topwijnmakers zich daar ook meer mee gaat bemoeien door hun naam en (blending) skills eraan te verbinden, zoals Adi en Duncan heel goed doen.”
CWG moet voorop gaan in promotie Zuid-Afrikaanse wijn
Ook Adi Badenhorst en Duncan Savage maken deel uit van het Cape Winemakers Guild dat nu ongeveer 50 leden telt. Het is een goede zaak dat de CWG-veiling kan laten zien welke kwaliteit wijn er in Zuid-Afrika bestaat, en de veilingprijzen geven een beter beeld van de waarde van deze wijnen dan de te lage prijzen die voor de mainstream wijnen betaald worden. Paul Frankhuizen: “Ja, het CWG moet voorop gaan in de promotie van de Zuid-Afrikaanse wijnen. Grote producenten als KWV en Distell kunnen nooit het beeld van ‘goedkoop’ veranderen.”
Geen zorgen over het midden- en hoge segment
Udo Göebel heeft een soortgelijke ervaring: “Mensen met kennis van wijn, sommeliers, vinologen en de privéklanten waar ik veel mee in aanraking kom, schrikken niet van een tientje per fles. Die weten al te goed dat er veel kwaliteit uit Zuid-Afrika komt. De grootste zorg zit aan de onderkant van de markt. Er zijn veel druiventelers die véél te weinig voor een ton druiven krijgen: soms maar R2000 (=€0,13 per kilo). Daar kun je niet van bestaan, laat staan herplanten als de wijngaard ouder wordt. Er is een project om een minimale prijs te krijgen voor druiven van oude stokken, maar die zou over de hele linie verder omhoog moeten. De jonge generatie wijnmakers kan makkelijk R10.000 of meer per ton betalen en zo meer druivenboeren een inkomen geven.
Ik maak me geen zorgen over de wijnmakers in het midden- en hoge segment; die gaan een gouden toekomst tegemoet. Druiventelers die aan coops en grote bedrijven leveren zullen het wellicht niet redden, maar hopelijk blijven hun wijngaarden wel staan. Zodat die druiven voor goede, kleine batches gebruikt kunnen worden van het toenemend aantal moderne labels, voor wijnen die met een glimlach open gaan, met een verhaal erachter en uiteraard van topkwaliteit.”
De beste wijnmakers van de wereld
Sommelier Lotte Wolf: “Het land zit nog steeds met een imagoprobleem, terwijl ze tegelijkertijd met de nieuwe garde de beste wijnmakers van de wereld in huis hebben. Gelukkig heeft de sommelier dat wel door. Hier in Nederland worden zeker in het hogere segment van de gastronomie veel Zuid-Afrikaanse wijnen geschonken. Veel van die wijnmakers zijn even oud als de sommeliers die hun wijnen nu schenken; het is allemaal nog maar net begonnen en ik zie wat dat betreft een florissante toekomst voor Zuid-Afrikaanse wijn. Het land heeft ongelooflijk goed fruit en ook het goedkoopste fruit is van erg goede kwaliteit. De prijs-kwaliteitverhouding van Zuid-Afrikaanse wijn is magistraal.”
CWG wil achterhaalde percepties doorbreken
Miles Mossop, voorzitter van het Cape Winemakers Guild, licht toe wat het CWG hoopt te bereiken met zijn activiteiten, waaronder de jaarlijkse veiling: “Ons doel is veelledig: denk aan het ontwikkelen van onze industrie door middel van het kansen geven aan en trainen van jonge wijnmakers en viticulturisten; het financieren van onderwijs en onderzoek; het verbeteren van de wijnkwaliteit door middel van innovatie en experimenten, en het promoten van Zuid-Afrikaanse wijn als topspeler op het wereldtoneel, zowel in kwaliteit als stijl. Met de CWG-veiling willen we bijdragen aan dit laatste doel. De prijzen die de laatste jaren zijn betaald voor de CWG-wijnen laten zien dat Zuid-Afrika ook op dat vlak mee kan komen met andere wijnregio’s in de wereld. Als je naar de hoge ratings kijkt die deze wijnen krijgen, is dat volkomen logisch en terecht. Toch kampen we met achterhaalde percepties, die wij als CWG willen helpen doorbreken.”
Grootste hoop
Sara Channell, market manager Nederland van Wines of South Africa, valt Mossop hierin bij: “Mijn grootste hoop is dat de producenten, en daardoor ook iedereen die deel uitmaakt van de Zuid-Afrikaanse wijnindustrie, meer gaan verdienen met hun product. De lage rendabiliteit van veel bedrijven is een reële zorg. Gelukkig gebeurt er ook veel positiefs: het land geldt momenteel als een van de spannendste wijnlanden en we krijgen veel positieve media-aandacht (zie bijvoorbeeld het laatste rapport van Tim Atkin) dankzij de talenten en vindingrijkheid van een nieuwe generatie wijnmakers. Ik denk dat Chenin Blanc een belangrijk en uniek product is dat Zuid-Afrika breed kan inzetten en The Old Vine Project speelt een belangrijke rol in het promoten van de premium wijnen. Ik zie steeds meer begrip en waardering voor de kwaliteit die Zuid-Afrika produceert, en dat is mede te danken aan een aantal belangrijke ambassadeurs voor Zuid-Afrikaanse wijnen in Nederland – daar ben ik enorm dankbaar voor.”
Zie hier voor de biedinglijst van de CWG Auction op 30 september 2017. Meer informatie en meebieden via Udo Göebel.
Karin Leeuwenhoek
