Een kleine maand geleden werd in Nederland de nieuwe jaargang van een van de meest bijzondere champagnes ter wereld geïntroduceerd: Bollinger R.D., nu jaargang 2002.
De importeur, Wijn Verlinden, had daartoe uiteraard een fraaie locatie uitgekozen, Château Neercanne, met zeer goed eten. Maar interessanter is: wat maakt deze wijn zo bijzonder? Hierbij een poging om de lagen marketing eraf te pellen en door te dringen tot waar het om gaat: een mousserende wijn. Een heel goede, dat zéker.
De stijl van Bollinger
De laatste jaren bestaat er wat controverse rondom Bollinger. Meerdere champagnekenners menen dat de stijl van de wijnen van Bollinger, met name die van de belangrijke Special Cuvée Brut (de Brut Sans Année van het huis, die goed is voor 90% van de totale productie) is veranderd: de wijnen zouden frisser, fruitiger en minder oxidatief worden gemaakt, iets dat uiteraard proefondervindelijk kan worden vastgesteld.Sommige beweren dat het ten faveure van de commercie is gebeurd. En in dat verband wordt ook vaak vermeld dat de huidige directeur, Jérôme Philipon, afkomstig is van Coca-Cola, hetgeen de claim of constatering dan weer minder objectief dreigt te maken. Bollinger zelf zegt dat ze niets hebben veranderd aan hun vinificatie. Van hun champagnes worden alleen de basiswijnen voor hun Special Cuvée Brut grotendeels niet in barriques vergist en gerijpt; het zou dus kunnen dat men het aandeel dat in stalen tanks wordt vergist en gerijpt geleidelijk wat heeft vergroot de laatste jaren. Maar het kan ook zijn dat het een beetje aan de jaargangen ligt die gebruikt zijn voor de recente versies van de BSA. Dat waren niet de minst expressieve.
Anderen, zoals Tom Stevenson, beweren juist dat de Special Cuvée Brut vaak té oxidatief is, doordat Bollinger weinig of geen SO₂ gebruikt bij het degorgeren. Frisser versus geoxideerd, het spreekt elkaar tegen; met recente flessen die wij proefden was in ieder geval niets mis, ze blijven trouw aan de Bollingerstijl. Hoe dan ook, de manier waarop Grande Année (de ‘standaard’ Millésimé van Bollinger) en de later gedegorgeerde versie daarvan, R.D., worden gemaakt, lijkt niet veranderd: de basiswijnen voor beide champagnes worden in gebruikte barriques gevinifieerd. En daardoor kunnen we ons mooi beperken tot een analyse en persoonlijke waardering van de wijn waarvoor we naar het diepe zuiden waren gekomen: Bollinger Extra Brut R.D. 2002.
Récemment Dégorgé
Toch moet de geschiedenis van R.D. wel kort worden verteld, voor de juiste context. Hoewel Madame Bollinger – Madame Jacques, naar haar vroeg overleden man Jacques Bollinger – in 1963 al een beperkte hoeveelheid extra laat gedegorgeerde ‘Réserve 1947’ op de Amerikaanse markt had gebracht, staat 1952 te boek als eerste officiële vintage voor Bollinger R.D.R.D. staat voor ‘récemment dégorgé‘ en toevalligerwijze, of niet, ook voor de Engelse vertaling daarvan, recently disgorged. De 1952 werd uitgebracht in 1967 voor de Britse markt, tegelijkertijd met 1953 voor de Zwitserse en Franse markten, en 1955 op de Italiaanse en Amerikaanse markten. Nu 2002 uit is, viert Bollinger dus 50 jaar R.D.
R.D. 2002 in detail
2002 staat bekend als een heel groot jaar voor champagne, met de potentie om uiteindelijk als legendarisch de geschiedenis in te gaan. Dat Bollinger er ook zo over denkt, blijkt niet alleen uit de release van een Grande Année en nu dus een R.D., maar ook uit het feit dat deze voor het eerst sinds 1997 weer volop in normale flessen van 0,75 liter is gebotteld.De druiven voor R.D. 2002 – 60% pinot noir, 40% chardonnay – stammen uit maar liefst 23 crus, waarvan 71% geclassificeerd als grand cru en 29% als premier cru. Voor het aandeel pinot noir spelen Aÿ, Mareuil-sur-Aÿ en Verzenay als dorpen van herkomst een grote rol, voor dat van chardonnay Cuis maar ook grand crudorpen als Cramant, Avize, Oger en Le Mesnil-sur-Oger.De basiswijnen zijn apart vergist en gerijpt in oude barriques (gemiddeld 15 tot 20 jaar oud) en werden in januari 2003 geassembleerd tot de basiscuvée voor Grande Année en R.D. In maart 2003 werd deze gebotteld op flessen met een natuurlijke kurk voor de tweede gisting op fles. De R.D. 2002 die wij proefden, is op 19 september 2013 gedegorgeerd; de wijn verbleef dus meer dan tien jaar op zijn gisten, sur lies. Het dégorgement gebeurde met de hand en daarbij werd een dosage van 3 gram (per liter) toegevoegd. De R.D. 2002 is daarmee beduidend droger dan de Grande Année, die eerder gedegorgeerd en iets hoger gedoseerd werd (7-8 gram/liter).
In het glas
“R.D. draait helemaal om tijd,” zei Guy de Rivoire, de commercieel directeur van Bollinger die ook aanwezig was op Château Neercanne. De tijd die de wijn kreeg om op zijn gisten te rijpen, was van groot belang voor zijn complexiteit en levendigheid natuurlijk. Maar de tijd die de wijn krijgt in het glas is ook van wezenlijk belang. De champagne zat aanvankelijk potdicht, maar zijn intrinsieke kracht was al merkbaar zonder een slok te nemen.Het bouquet was aanvankelijk ook tweeledig: enerzijds fris en appelig, anderzijds getoast, notig en spicy. Met meer tijd en lucht – we proefden uit Bourgogneglazen, erg prettig – werd de geur steeds fraaier en steeds genuanceerder, met tonen van abrikozen, gekonfijt citrusfruit, ietsje honing en een beetje calvados (dus toch wat oxidatief inderdaad), maar ook brioche en toast van de autolyse en wat exotische specerijen.De smaak is krachtig, mooi droog, opmerkelijk fris en intens, en enorm lang. Een champagne van heel grote klasse, met enorme potentie om verder te rijpen. Drink hem als wij deden uit een Bourgogneglas of ruim vintagechampagneglas, dan krijgt hij de ruimte zijn complexiteit, zowel in de breedte als in de lengte, te tonen.
Een waardering
Het moge duidelijk zijn dat Bollinger R.D. 2002 volgens ons een grote champagne is. Maar, zo zeiden we tegen elkaar direct na de proeverij: dat mag ook wel voor dat geld. een fles kost € 210,00 inclusief BTW voor consumenten in Nederland. En dat is serieus veel geld, waarvoor je heel wat andere mooie wijnen kunt kopen. Vandaar nog een paar vragen, met persoonlijke meningen als antwoorden.
De eerste en belangrijkste moet zijn: is R.D. 2002 een van de grote champagnes van zijn jaargang? Wij vinden van wel, nu een heleboel van de Prestigecuvées op de markt (en al weer uitverkocht) zijn.De volgende is lastiger: is zo’n wijn van het niveau ‘grote witte Bourgogne’ bijvoorbeeld, wetende dat je ook heel goede Meursault of Puligny kunt kopen voor de prijs van R.D. 2002? De vraag lijkt logisch maar is in feite zinloos, want zo kijkt de gemiddelde koper van dit soort wijnen helemaal niet. Bovendien: de wijnen zijn onvergelijkbaar. Grote witte Bourgogne is weliswaar prachtig opgevoed, maar draait om sublieme terroirexpressie. Grote champagne, zeker zo’n cuvée als R.D., samengesteld van druiven uit maar liefst 23 verschillende dorpen en van druiven die natuurlijk ook lang niet zo rijp waren als die voor grote witte Bourgogne, krijgt het grootste deel van zijn complexiteit van de opvoeding, met name van de lange rijping op de fles met gistcontact. Uiteraard is het een grote kracht van Bollinger dat het heel goede wijngaarden in eigen bezit heeft, waarmee zo’n 70% van de benodigde druiven voor een jaarproductie wordt gedekt. Maar de kwaliteit van die wijngaarden en hun fruit proef je vooral na jaren gecontroleerde opvoeding. Dat is de magie van champagne en die komt subliem tot uitdrukking in R.D. 2002.
Champagne Bollinger wordt geïmporteerd door Wijn Verlinden. Van de geproefde versie R.D. 2002, gedegorgeerd in september 2013, zijn nog een paar flessen verkrijgbaar. Een nog versere lading volgt in de zomer.
